Sontag pod cenzurą

Susan Sontag wybitna intelektualistka i krytyk, w życiu prywatnym była zagubiona. Te dwie sfery życia można poznać dzięki Odrodzonej… dziennikom opublikowanym w Polsce przez wydawnictwo Karakter.

 

Odrodzona. Dzienniki, tom I. 1947-1963 to pierwsza z trzech części jej osobistych notatek zredagowanych i ocenzurowanych przez syna Davida Rieffa. Tomy powstały po opracowaniu prawie stu zeszytów zapisywanych przez Sontag od czasu, gdy była nastolatką do ostatnich lat życia. Dziennik jest próbą znalezienia własnej tożsamości jako kobiety, pisarki.

Sontag pisze, że tworzy, poznaje w nim siebie. Odrodzona zawiera informacje na temat doświadczeń seksualnych pisarki z mężczyznami, kobietami. Zapisuje na kartkach swoje wady („spóźnialstwo, kłamanie, gadatliwość, lenistwo, brak siły, by odmówić”), odkrywa co sprawia jej radość („muzyka, kochanie, dzieci, sen, mięso”).

Książka jest częściowo pamiętnikiem z m.in. krótkimi charakterystykami znajomych, zapisem istotnych wydarzeń z życia (ślub). Jest również swoistym notatnikiem z listą książek do przeczytania, spisem łacińskich zaimków, przymiotnikami, które zapisuje np. po spotkaniu z Tomaszem Mannem.

Susan Sontag w 1977 roku/fot. PAP/ANSA

Sontag umieszcza w nim spostrzeżenia, zapewne fragmenty przyszłych krytycznych tekstów. Niepokojąca jest skrupulatność z jaką Sontag wymienia drobne, codzienne czynności „zdjęłam pościel z łóżek w pokoju Davida”, „wypiłam szklankę zimnego mleka”. Tak jakby bała się, że zapomni o tym co działo się w ciągu dnia. Przypomina w tym trochę Janinę Turek, która notowała najdrobniejsze szczegóły składające się na jej dzień (skład pierwszego i drugiego dania na obiad, znalezienie elastycznych, dziecięcych skarpetek na ulicy). Co ciekawe Sontag umieszcza w swoim dzienniku fragment własnego opowiadania decydując się w ten sposób przedstawić decyzję o opuszczeniu męża i wyjeździe do Paryża. Stwarza w tym celu postać o imieniu Lee a zaistniałą sytuację opisuje jako obserwator.

Susan Sontag (1933-2004) to amerykańska intelektualista i pisarka. Jest autorką O fotografii jednej z najważniejszych książek dotyczących tej dziedziny sztuki. Dotychczas wydano w Polsce: Widok cudzego cierpienia, Przeciw interpretacji i inne eseje, O fotografii. Wszystkie publikacje ukazały się dzięki wydawnictwu Karakter.

Odrodzona stwarza możliwość częściowego (określonego przez syna Davida) poznania wydarzeń z intymnego życia autorki, jej myśli, opinii. Pierwszy tom dzienników to zapis kształtowania się Sontag jako krytyka, to poszukiwania w intymnych sferach życia. Czy więc kolejne tomy dotyczą w większym stopniu jej intelektualnych potrzeb? Na podstawie dzienników można odnieść wrażenie, że Sontag czuła się nieco zagubiona w swoich życiu prywatnym, emocjonalnym.

 

Susan Sontag

Odrodzona. Dzienniki, tom I. 1947-1963

Wydawnictwo Karakter, 2012