Biblioteki już od dawna pełnią nie tylko funkcję użytkową, ale również kulturalną czy estetyczną. Oto mój subiektywny przegląd najciekawszych i najbardziej imponujących bibliotek w Europie.
Biblioteka Klementinum w Pradze
fot. olivier martel savoie/flickr
Dawne Kolegium Jezuitów, w którym przez wieki mieszkali jezuici aż do XVIII wieku, obecnie pełni rolę jednej z najpiękniejszych bibliotek w Polsce – Biblioteki Narodowej. Jej wnętrza zachowały barokowy charakter sprzed XVIII wieku. Szczególnie zachwycają freski na suficie, namalowane przez czeskiego artystę Jana Hiebla. Biblioteka może pochwalić się wyjątkową kolekcją globusów ziemskich oraz zegarów astronomicznych.
Zbiory liczą około 6 milionów książek. Według legendy, mnisi posiadali zaledwie jedną książkę, gdy w 1622 roku rozpoczęli budowę tego miejsca. W jej zbiorach znajduje się m.in. cenny zbiór średniowiecznych kodeksów, które król czeski Karol I przekazał Uniwersytetowi Praskiemu w 1366 roku. Biblioteka przechowuje również unikalne manuskrypty, takie jak kodeks wyszehradzki z końca XI wieku, martyrologium Kunegundy z 1312 roku, czy Velislai biblia picta z początku XIV wieku.
W zbiorach znajdują się także dokumenty związane z Janem Amosem Komeńskim (Comeniana) oraz Wolfgangiem Amadeuszem Mozartem (Mozartiana), a także prywatne kolekcje Bernarda Bolzana i Franciszka Šaldy. Biblioteka jest również właścicielem największych w Europie Środkowo-Wschodniej zbiorów materiałów dotyczących studiów slawistycznych, obejmujących historię, filozofię, lingwistykę, literaturę, etnologię, politykę, socjologię i sztukę.
Biblioteka Królewska w Kopenhadze
fot. Christian Córdova/Wikipedia
Biblioteka została założona w 1648 roku przez Fryderyka III i była rozwijana przez kolejnych władców Danii. Ze względu na swój charakterystyczny wygląd nazywana jest „Czarnym Diamentem”. Jej nowoczesny design pochodzi z rozbudowy w latach 90. XX wieku, kiedy to do historycznego budynku dołączono granitową konstrukcję.
Dzięki licznym darowiznom, biblioteka posiada niemal wszystkie znane duńskie wydania, w tym pierwszą książkę wydrukowaną w Danii w 1482 roku. W jej zbiorach znajduje się również 2000 książek należących do Carla Linneusza, który w 1997 roku został wpisany na listę UNESCO za swój wpływ na historię nauki. Dodatkowo, biblioteka przechowuje Zbiór Rękopisów (Arnamagnæan), w którym znajdują się m.in. rękopisy i korespondencje Hansa Christiana Andersena, Archiwum rękopisów i dokumentów Sørena Kierkegaarda, łacińską Ewangelię na pergaminie (Dalby), fragmenty narodowej kroniki Danii (Angers) oraz wiele innych cennych zbiorów.
Biblioteka Marciana w Wenecji
fot. Wolfgang Moroder/Wikipedia
To jedna z największych bibliotek we Włoszech i najważniejsza biblioteka Wenecji, a także jedna z najstarszych w Europie. Jej wnętrza ozdobione są dziełami weneckich artystów, takich jak Alessandro Vittoria, Tycjan czy Tintoretto.
Biblioteka posiada ponad 750 tys. książek, 13 tys. rękopisów i 24 tys. wydruków. W jej zbiorach znajdują się między innymi niezwykle cenne rękopisy greckie, łacińskie i orientalne. Do najbardziej wartościowych egzemplarzy należy zestaw dwóch kodeksów Iliady: Homerus Venetus A oraz Homerus Venetus B. Warto również wspomnieć o „Chronologia magna” autorstwa Fra Paolino, manuskrypcie z pismami Pliniusza z 1481 roku, który niegdyś należał do Giovanniego Pico della Mirandoli, oraz o pierwszym wydaniu książki opublikowanej w Wenecji – „Epistolae ad familiares Cycerona” z 1481 roku. Biblioteka posiada także 56 tomów dziennika Marina Sanuda Młodszego, który stanowi jedno z najważniejszych źródeł historycznych dotyczących Wenecji w latach 1496–1533.
Biblioteka Trinity College w Dublinie
fot. Diliff on Wikipedia
Biblioteka znajduje się w kilku budynkach, a jej historia sięga 1592 roku, kiedy to na rozkaz królowej Elżbiety I powstał najstarszy uniwersytet w Irlandii. Sama biblioteka rozpoczęła swoją budowę dopiero w 1712 roku. W jej głównym budynku, który charakteryzuje się tzw. Długą Salą o długości 65 metrów, przechowywane są cenne zbiory, w tym rękopis Ewangelii oraz Księga z Kells, jeden z najważniejszych irlandzkich zabytków chrześcijańskich.
Biblioteka jest otwarta przez wszystkie dni tygodnia, oferując zwiedzającym możliwość podziwiania skarbca, wiekowych rękopisów oraz wnętrza „Długiego Pokoju”, w którym znajduje się 200 000 najstarszych książek. Sala ozdobiona jest marmurowymi popiersiami filozofów i pisarzy, którzy wspierali uczelnię. Kolejnym cennym eksponatem, który można zobaczyć w Długiej Sali, jest jedna z nielicznych zachowanych kopii Proklamacji Republiki Irlandii z 1916 roku.
Biblioteka w Birmingham
fot. Alex Liivet/Flickr
Biblioteka w Birmingham to największa publiczna biblioteka w Europie, której budowa kosztowała niemal 200 milionów funtów. Składa się z 10 poziomów o łącznej powierzchni 31 tysięcy metrów kwadratowych i codziennie przyciąga około 10 tysięcy odwiedzających. W jej wnętrzu znajdują się również sala teatralna, amfiteatr i studio nagraniowe.
Rada miasta Birmingham planuje zredukować emisję dwutlenku węgla o 60% do 2026 roku, a biblioteka odgrywa kluczową rolę w realizacji tego celu. Aż 95% odpadów z budowy zostało poddanych recyklingowi, co zapobiegło ich składowaniu na wysypiskach. Budynek zaprojektowano z myślą o minimalizacji wpływu na środowisko, wykorzystując energooszczędne oświetlenie i systemy oszczędzania wody. Biblioteka przetwarza również wszystkie zużyte materiały, w tym papier i plastik.
W bibliotece znajdują się dwa tarasy na świeżym powietrzu, które zapewniają zielone przestrzenie w centrum miasta. Na jej dachu znajduje się punkt widokowy, a na samym szczycie mieści się Sala Pamięci Szekspira, zaprojektowana w 1882 roku przez Johna Henry’ego Chamberlaina. Sala, utrzymana w wiktoriańskim stylu, mieści najważniejszą brytyjską kolekcję dzieł Williama Szekspira.
Biblioteka Joanina w Coimbrze
fot. https://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g189143-d6761156-Reviews-Biblioteca_Joanina-Coimbra_Coimbra_District_Central_Portugal.html
Jest to jeden z najwspanialszych przykładów portugalskiego baroku. Część biblioteki znajdująca się na terenie Uniwersytetu w Coimbrze w stylu barokowym została zbudowana w 1782 roku na polecenie ówczesnego króla Portugalii. Znajdująca się na kampusie uniwersyteckim, biblioteka dzięki ścianom o grubości 211 centymetrów utrzymuje przez cały rok stabilny mikroklimat.
Od XVIII wieku zgromadzono w niej ponad 250 tysięcy dzieł. Wnętrze biblioteki, niemal w całości wykonane z drewna, przyciąga co roku liczne rzesze turystów. W budynku mieszka także kolonia nietoperzy, które po zmroku polują na owady zagrażające cennym zbiorom. Biblioteka zawiera najważniejsze i największe dzieła opublikowane w Europie w minionych wiekach, szczególnie z zakresu prawa cywilnego i kanonicznego, teologii oraz filozofii.
Biblioteka Bodlejańska w Oksfordzie
fot. https://www.bodleian.ox.ac.uk/libraries/old-library
Biblioteka Bodlejańska znajduje się w Oksfordzie i jest częścią Uniwersytetu Oksfordzkiego. Założona w 1602 roku, jest jedną z najstarszych bibliotek w Europie. Jej księgozbiór, włączając wszystkie biblioteki należące do tego kompleksu, liczy ponad 11 milionów książek, a kolekcja wciąż się powiększa. Zbiory rozciągają się na półkach o łącznej długości 180 km, podczas gdy w 1914 roku wynosiły zaledwie milion książek. W jej zbiorach znajdują się niezwykle cenne egzemplarze, takie jak Biblia Gutenberga, oryginalne wydania dzieł Szekspira z 1623 roku oraz rękopisy Tolkiena.
Biblioteka Bodlejańska jest znana nie tylko z wyjątkowego dziedzictwa literackiego, ale także z zachwycającej architektury. Kompleks biblioteczny obejmuje kilka ikonicznych budynków, które reprezentują różne style architektoniczne, od średniowiecznego po neoklasycystyczny. W jednej z czytelni kręcono sceny do serii filmów o Harrym Potterze. Poza funkcją turystyczną, biblioteka jest również kluczowym zasobem akademickim dla studentów Uniwersytetu Oksfordzkiego oraz naukowców z całego świata.
Austriacka Biblioteka Narodowa w Wiedniu
fot. by Gryffindor/Wikipedia
Biblioteka znajduje się w cesarskim pałacu Hofburg w Wiedniu, który stanowi siedzibę kompleksu obejmującego cztery muzea i bibliotekę, a także zbiory specjalne i archiwa. Trudno skupić się na czytaniu w tym miejscu, gdyż główną salę zdobią freski oraz bogate złocenia.
Zbiory biblioteki obejmują ponad 200 000 dzieł z lat 1501-1850, przechowywanych w 128 historycznych regałach i szafach. W szczególności wyróżnia się kolekcja księcia Eugeniusza Sabaudzkiego, licząca około 15 000 woluminów oprawionych w skórę marokańską w kolorach czerwonym, niebieskim i żółtym, oraz jeden z największych zbiorów pism reformacyjnych Marcina Lutra. Zbiory kartograficzne biblioteki, które zostały wpisane na Listę Pamięci Świata UNESCO w 2003 roku, są wyjątkowe.
Biblioteka przechowuje również imponującą kolekcję dzieł starożytnych. Zawiera około 180 000 papirusów, które pochodzą z okresu od XV wieku p.n.e. do XVI wieku n.e. W jej zbiorach znajdują się także tabliczki zapisane pismem klinowym, kamienne tablice, teksty napisane na skórze, płótnie, kościach, złocie, srebrze i brązie.
Biblioteka Escorial w Madrycie
fot. Håkan Svensson/Wikipedia
Zaledwie pół godziny drogi od Madrytu znajduje się zespół pałacowy-klasztorno-biblioteczny zbudowany z szarego granitu. Dwa najbardziej imponujące miejsca w klasztorze to podziemny panteon oraz biblioteka. Panteon, w którym pochowani są hiszpańscy królowie, składa się z kilku pomieszczeń. Pierwsze z nich to okrągła, ciemna komnata, w pełni wyłożona marmurem, do której schodzi się po schodach. Z niej przechodzi się do kolejnych sal. Sufit tej komnaty ozdobiony jest freskami, które nawiązują do siedmiu sztuk wyzwolonych, czyli: arytmetyki, geometrii, astronomii, gramatyki, muzyki, dialektyki i retoryki.
Biblioteka, z drewnianymi półkami, przechowuje około 40 tysięcy książek i manuskryptów. Do najważniejszych zbiorów należą: 2000 arabskich woluminów, w tym Koran z kolekcji Muley Zaydana, łacińska wersja „De civitate” św. Augustyna, Biblia Valvanera wydrukowana na pergaminie w 1478 roku w Wenecji, a także hiszpańskie wydanie „Bajek” Ezopa. Wśród dzieł średniowiecznych szczególne miejsce zajmują prace astronomów, takich jak Mikołaj Kopernik, Johannes Kepler oraz Tycho Brahe.