Kasiarze, pajęczarze, szopenfeldziarze i setki pomniejszych złodziei i kryminalistów każdego dnia czatujących na porządnych obywateli i ich majątek. Z takim mrowiem przestępców na ulicach nikt w II Rzeczpospolitej nie mógł się czuć bezpiecznie. Ta druga, do tej pory nieznana twarz przedwojennej Polski została właśnie całkowicie obnażona.
W swojej książce „Życie przestępcze w przedwojennej Polsce” Monika Piątkowska w sposób dobitny i ciekawy demitologizuje zapisany w naszej pamięci obraz II Rzeczypospolitej, jej balów, rautów i pięknych wojskowych rewii. Polska z lat 1918–1939 to także kraj ogromnej, wręcz porażającej biedy, prostytucji, przestępczości i strachu udzielającego się mieszkańcom miast i wsi.
Poprzez liczne przykład przestępstw i przestępców opisanych w książce, autorka zabiera w tyleż fascynującą, co zatrważająca podróż po przedwojennym półświatku i prawach, jakim się rządził. Czytelnik poznaje losy bandy „Taty Tasiemki”, która bijąc, torturując i mordując kupców z Kercelaka wymuszała od nich ogromne pieniądze za „ochronę”. W innym miejscu można poznać prawdziwą historię sławnego Stanisława Cichockiego vel „Szpicbródka”. Ten znający kilka języków, obyty w świecie człowiek był przykładem złodzieja gentelmana, za jakich zwykło się wówczas uważać kasiarzy. Nie uchroniło go to jednak przed kompromitująca wpadką i aresztowaniem za napad, którego nie zdążył nawet zrobić!
Szpicbródka jest postacią kultową – w teatrze Syrena jest grany spektakl „Hallo Szpicbródka”/fot. K. Bieliński
W swojej książce Monika Piątkowska poza opisem najsławniejszych przestępców i ich wyczynów skupia się także na brutalności dnia codziennego przedwojennej Polski. W dzielnicach biedy w większych miastach tysiące mężczyzn, kobiet i małych dzieci żyło w warunkach urągających wszelkiej godności. Aby zarobić biedne kobiety prostytuowały się na ulicach za równowartość pół kilo cebuli, a po wsiach grasowały bandy rabusiów, którzy nie cofali się przed mordem aby zabrać swój łup.
Autorka ciekawie i szczegółowo przedstawia życie półświatka przedwojennej Polski oraz zasady, jakimi kierowała się ferajna. Książka jest tym ciekawsza, że prawie na każdej stronie czytelnik znajdzie autentyczne cytaty i relacje dotyczące opisywanych zdarzeń czy osób. Wisienką na torcie są unikatowe zdjęcia zamieszczone w książce, pozwalające jeszcze bardziej poczuć klimat tamtych lat.
Książka „Życie przestępcze w przedwojennej Polsce” to książka wyjątkowa, opisująca życie i wydarzenia jakie z reguły nie kojarzą nam się z przedwojenną sanacyjną Polską. Czytelnik ma okazje poznać ten mniej reprezentacyjny obraz II Rzeczypospolitej, w którym nie znajdziemy przystojnych gentelmanów w smokingach czy przepięknych wojskowych mundurach i błyszczących oficerkach. Jak pokazuje Monika Piątkowska II Rzeczpospolita to także kraj wszelkiej maści złodziei i ludzi bez pieniędzy nawet na jedzenie. Apoteoza sanacyjnej Polski dobiegła końca.
„Życie przestępcze w przedwojennej Polsce”
Monika Piątkowska
Wydawnictwo Naukowe PAN
2012, 463 strony